Hayati Esen

  Hafta sonu tatiline potilik bir gündemle günaydın dedik. Gece vakti yayınlanan Cumhurbaşkanlığı genelgeleriyle Merkez Bankası Başkanı   Naci Ağbal’ ın görevinden alındığını yerine  Prof. Dr. Şahap Kavcıoğlu’ lunun atandığını öğrendik. Bu aslında bir dönemdir Türkiye’de yaşanan ekonomik krizin ve para politikalarının içine girmiş olduğu sarmalın bir sonucu. Çareler aranıyor ama şu anda sanırım pek işler istendiği gibi gitmiyor.  Ekonomik krizin Türkiye’de giderek ağırlığını hissettirdiği günleri yaşıyoruz. Naci Ağbal’ın göreve henüz çok yeni gelmiş olması ve Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın uzun yıllardır çeşitli kademelerde görev verdiği bir isim olması sebebiyle, bu beklenmedik ani görevden alma piyasada şok etkisi yarattı gibi duruyor.  Henüz Naci Ağbal’ görevden alınmasıyla ilgili bir açıklama yok. Ancak bunun yeni yönetimin sıkı para politikaları noktasındaki şahin duruşu nedeni ile olabileceğini düşünülüyor. Piyasaların bu değişikliğe yönelik verdiği ilk tepkilere baktığımızda yabancı a

Muhammed Peygamberin, miraç olarak anlatılan hadisesi, inananlar için pek çok manevi anlamı çağrıştırıyor. Ya da miraç hadisesine inanmayanlar içinse sümerde kalma bir mitos ya da Zerdüşt'ün tanrıyla buluşma hikayesinin bir başka araplaştrılmış versiyonu. Bütün bunlar aslında burada insan hakkında konuşmaktan daha ziyade vakanın tarihsel gerçekliği üzere konuşmak olur ki. Gerçeklik üzerine konuşmak ise bizi bambaşka mitoslara götürür. Miraç ve benzeri hikayelerin en anlamlı yönü sarınım insanın kendi varlığıyla kendi anlam dünyasıyla yüzleşmesi. İnsan neden kendisiyle yüzleşmelidir. Sorunun cevabı yaptıklarının ne kadarının kendisine inandırıcı geldiği ya da yaptığı şeyleri yapmaya değip değmediğini farketmesiyle ilgili. Mesala; Muhammed Peygamber miraca çıktığında tanrıyla yüzleşmesi olayı bir ilk olarak anlatılır. Oysa o zamana kadar kendisinin iddiasına göre pek çok vahiy aldığı biliniyor. Oysa yüzleşme olayı ilk miraçta. Yani tanrıyla konuşmak. Ne yaptığına kendisinin de fark

 Bazen, sağda solda şöyle bir cümle görüyorum. "İnandığın gibi yaşa" bu cümle gibi ahlaksız pekçok cümle var hayatımızda. Bu cümleler yani propagandalar insanı, yaşamı, hayatı bir mit etrafında dondurmaya, sanki yaşam, hayatta, değişim, dönüşüm yokmuş gibi insan zihninin, fikrinin değişim ve dönüşümünü engellemeye yönelik cümleler. Oysa yaşam dediğimiz şey; bizim milyon tecrübemizle, yaşadığımız maruz kaldığımız sorunlarla şekillenir. İnsan inancına göre değil tecrübelerine göre yaşayan bir canlıdır ki zaten bundan başka yapılabileceği bir şey de yok.  Mesela çay içerken besmeleyle başlarsınız ama yudum alırken olduğu gibi üzerinize dökülürse küfrederdiniz, söylenirsiniz. Öyle olmalıdır çünkü canınız yanmıştır. O nedenle ne yaparsınız bir dahaki sefere daha dikkatli davranırsınız. Demek ki inancınız besmele derken tecrübe sizi küfretmeye sürükler. Bu kötü bir şey değil yaşamın harika çelişkileridir. Çelişkiler bizi geliştirir yoksa bize öğretilmiş ezberler, propagandalar bir

Mülk mevzusunda özelden soran arkadaşıma cevabım... Bazen bazı arkadaşlara cümlelerim yeterli gelmiyor. Uzun uzun magazin yapalım o zaman. Şimdi... Mülk, varlık anlamındadır. Yani insanın kullandığı bütün nesneler mülk kapsamındadır. İnsan bu nesnelerin ne kadarını  nasıl kullanırsa ve kullanım tekrar edilerek sahiplik yani o nesneyi haps ederek kendi kısıtlamasına, kendi tasarrufuna geçirmesine de mal mülküm der. Daha somutlaştıralım; insan önce gider tarlayı eker, sonra bi daha eker, sonra ektiği yeri hayvanlar ve diğer canlılar gelip kullanmasın, işgal etmesin diye etrafını çevirir "Aha burası benim arazım, malım" der. Yani bi şeye mal demek için; nesne, o nesneye verilmiş emek ve zaman gerekir. İnsan bunları yaptımı bu benim malım der.  Tabi sonra kavgalar başlar. zart zurt güçlü güçsüzü, kalabalık, azlığı yenmeye, ezmeye başladığında zayıf olan bakar ki bu güçlüyle baş edemeyecek "hak hukuk, adalet" kavramını ortaya atar.  Güçlü der ki tamam yapalım, bir hak hu

İslam sufi ve düşünürü rahmetli İbn Arabi abimizin Tedbiratı İlahiye adlı eseri, Aristonun; siyaset, devlet mevzusunu ele aldığı Politika olarak isimlendiren; devleti tartışma mevzu yaptığı kitaptan mülhem, insanı merkeze ele alarak neşrettiği kitabıdır. Yani Aristo denen zat, insanın kendi amacına, iyisine, mutluluğa ancak toplum ve devlet düzeni içinde erişebilir teorisini geliştirirken, rahmetli İbn Arabi, dünyevi mutluluğun insanın kemalata uluşmasında arar. Bu bize her iki medeniyetin varlığı, insanı nasıl ele aldığını gösteren bir özellik arz eder. Şöyle ki; Batı toplum ve varlığını, mutluluğunu kollektif bir oluşumla bireyselleştirirken bizde bireyin mutluluğu kendini gerçekleştirme, insani kemalata uluşmakta çoğullaştırır. Yani Batı için çoğunluğun yansıması olan birey varken bizde insanın meydana getirdiği topluluk vardır. Batının bütün kalabalıkları hepsi birbirine benzeyen bireylerken ki; yaşam, siyaset, ideoloji, hayattan beklenti, üretin, tüketim alışkanlıları gibi hep

Sevgili Pirmegon, sana mektup yazmayalı uzun zaman oldu biliyorum. Bu aralar aklıma gelen yazılması gereken konulardan biri de ölüm sonrası hayatın olup olmadığı mevzusu. Doğrusunu söylemek gerekirse öldükten sonra bir hayatın olduğu kanaatinde pek değilim. Bu bağlamda aynı sevgili Yahudi abilerimiz gibi düşünüyorum. Ya da rasyonel materyalistler gibi denebilir. Sen de biliyorsun yahudiler için cennet cehennem yok. Öldükten sonra toprak oluyorsun. Ama ben evrende bir dönüşüm olduğunu düşünüyorum tabi. Yani Ölüp gitmek yok olup gitmek değil. Sonuçta madde evrende bir şekilde dönüşüp duruyor. Bizler de maddeyiz her ne kadar canlı olsak ta özü karbon olan canlılarız. Cansız maddenin, canlı hale gelmesi hep en inanılmaz şey. Bunu halen fiziksel olarak izah edebilmiş değil insanlık. Sanırım izah edemeyecek gibi de duruyor. İnanılmaz derece, hesaplanamaz, ölçülemez, göstergelenemez olaylar dizgisi var canlı hale gelmekte. Rahmetli Yunus Abi'nin dediği gibi "Cennet dedikleri üç bey k

Efendim hayat, kendi varlığımız için beynimizin üst zarının, gelişimi, durağanlaşması ve gerilemesi süreçlerinin bir bütünü olarak gözlemlenir. Bu korteks dediğimiz şey beyin katmanımızda gri renkte bulunur. Şimdi... Kimi araştırmalar IQ seviyesinin en belirgin özelliğinin bu zarın grileşme tonundaki farklılıkta da gözlemlendiği sonucundan bahseder. Yani ne kadar koyu gri olursa IQ o kadar yüksektir. Tabi bu arada bir şey hatırlatmalı yaşlandıkça bu grileşme durur, geriler... "Hayatı gri görmek" denen şey de insanın IQ seviyesiyle ilgilidir. Yani demek istediğim, hayat ne beyaz ne siyah, ne kırmızıdır.. Ne kadar doğru varsa -aslında veya belki de- kendileri doğru olmak bakımından yanlıştır. O nedenle sarsılmaz doğruları olan insanlar beni hep bir şekilde korkutur. Büyük cümleler kuran, hayata büyük cümlelerle başlayanlar, içlerinde var olan hırslarını, taleplerini soyut anlamlar, ulvi, aşkın yorumlar katarak paylaşırlar. Oysa dediğim gibi o ince zar eğer gelişmezse insan ded